مهندسان نفت به دنبال کشف، اسخراج و تولید منابع نفت یا گاز طبیعی در جهان می باشند. با توجه به پتانسیل بالقوه ذخایر هیدروکربنی در زیر بستر دریای خزر بر اساس مطالعات اولیه صورت گرفته برنامه ریزی برای اکتشاف و بهره‌برداری از این پتانسیل نیاز به نیروی متخصص من جمله مهندسی نفت از مرحله اکتشاف و سپس حفاری و بهره‌برداری و تولید ضروری می باشد. به این مراحل اصطلاحاً فاز بالادستی (Upstream) در صنایع نفت و گاز گفته می‌شود. 

اکتشاف و مهندسی نفت، دو محور اساسی در فعالیت‌های تحت الارضی صنایع نفت و گاز می‌باشند که بر روی افزایش برداشت اقتصادی هیدروکربن ها از مخازن زیرزمینی متمرکز هستند. با این تفاوت که زمین‌شناسی نفت و ژئوفیزیک به توصیف سنگ مخزن هیدروکربن در حالت سکون توجه دارد درحالی ‌که مهندسی نفت به تخمین حجم قابل حرکت این منبع، با استفاده از داده‌های رفتار فیزیکی نفت، آب و گاز در محیط متخلخل و در فشار بسیار بالا می‌پردازد.

تلفیق زحمات متخصصین بخش بالادستی در طی عمر یک مخزن هیدروکربنی، روش توسعه و تخلیه آن را تعیین می‌کند. این امر معمولاً در زمینه‌های اقتصادی نیز بیشترین تأثیر را به همراه دارد. مهندسی نفت نیازمند داشتن دانش درباره بسیاری از رشته‌های مرتبط مانند ژئوفیزیک، زمین شناسی نفت، ارزیابی سازند (نمودارگیری از چاه)، حفاری، اقتصاد، شبیه‌سازی مخزن، مهندسی چاه، سیستم‌های تولید مصنوعی و مهندسی تجهیزات نفت و گاز می‌باشد.

امروزه مهندسی نفت به یک تخصص فنی تبدیل شده است که به استخراج نفت از موقعیت‌هایی می پردازد که به مرور زمان مشکل‌تر شده‌اند. این امر بدین دلیل است که میدان‌های نفتی سهل الوصول جهان قبلاً کشف و تخلیه شده‌اند. بهبودهای حاصل شده در مدلسازی کامپیوتری و مواد و به کار بردن تحلیل های آمار و احتمالات و نیز فناوری‌های مدرن مانند حفاری افقی و ازدیاد برداشت نفت، در یک دهه اخیر ابزارهای در دسترس یک مهندس نفت را به طور مؤثری بهبود بخشیده است.

با توجه به مأموریت شرکت های بالادستی تابعه شرکت ملی نفت جایگاه مهندسی نفت در ساختار سازمانی و اهداف مشخص شده تا حدی متفاوت می باشد. این تفاوت بطور عمده در 1- اکتشافی یا تولیدی بودن و 2- دریایی یا خشکی بودن فعالیت شرکت مورد نظر می باشد.

بطور خلاصه در شرکت های اکتشافی وظیفه مهندسی نفت با توجه به اهمیت اکتشاف منابع هیدروکربنی که بعنوان پشتوانه تولید مستمر نیز در نظر گرفته می شود، متمرکز بر اخذ داده های کامل درون چاهی شامل انواع نمودارهای پتروفیزیکی و ارزیابی مخزن و آزمایش لایه های مورد نظر مخزنی پس از حفر چاه می باشد.

با توجه به مأموریت شرکت نفت خزر که همانا مدیریت اکتشاف و تولید منابع هیدروکربنی در سه استان شمالی و بویژه دریای خزر می باشد، که به لحاظ پیچیدگی های فنی و محیط کار به جرأت می توان گفت در دنیا کم نظیر است، مطالبه دانش، تجربه و فناوری های پیشرفته به خوبی مشخص می گردد تا با اطمینان و قابلیت بیشتری بتوان هدف های اکتشافی را تکمیل و اطلاعات مورد نیاز را اخذ نمود. ابزارهای جدید نمودارگیری و آزمایش چاه تکمیل کننده فرآیند اخذ اطلاعات کامل و جامع از چاه در حال حفاری و همچنین نرم افزارهای جدید با قابلیت های زیاد تسریع کننده محاسبات و دقت آنها خواهند بود.

اما در شرکت های تولیدی اهداف و شرح وظایف مهندسی نفت، برنامه ریزی برای تولید صیانتی و نگهداشت تولید از مخازن هیدروکربنی از بخش تحت الارضی تا بهره برداری و فرآورش مقدماتی در واحدهای تولیدی سطح الارضی مربوطه می باشد. 

مهندسی نفت، به عنوان متولی بویژه مدیریت توسعه و بهره برداری بخش بالادستی میادین و ساختارهای هیدروکربنی اکتشافی شرکت نفت خزر، مسئولیت راهبری گستره وسیعی از فعالیت‌های فنی تحت الارضی و سطح الارضی این ساختارها را بر عهده دارد و به دلیل ماهیت ذاتی حوزه بالادستی، در هر مقطع عمر میدان اعم از اکتشاف، ارزیابی، توسعه و در نهایت تولید به عنوان یکی از ارکان اصلی، ایفای نقش می‌نماید. اگرچه در این زمینه عمده فعالیت‌های مهندسی نفت همانند سایر بخش های شرکت، از جایگاه نظارتی و راهبری کلان برخوردار می‌باشد اما در هر صورت در مراحل اکتشاف، ارزیابی و تولید مقدماتی، این تخصص علاوه بر نقش نظارت و راهبری، بعضاً به عنوان مجری نیز ایفای نقش می‌نماید.

 

دوره زمانی پروژه های آب عمیق (از قبیل: حفاری، تکمیل، بررسی یا تعمیر) کوتاه تر هستند. شاید از چند هفته تا ماه بر روی اتمام مجموعه ای از فعالیت ها با در نظر گرفتن پارامترهای هزینه، زمان، کیفیت و همچنین استانداردهای ایمنی و سلامتی و محیط زیست مورد نیاز متمرکز باشند.