در دومین سال همه گیری ویروس کرونا شاهد اتفاقات غیر قابل پیش بینی در بازارهای انرژی اروپا هستیم. تا پیش از سال ۲۰۲۰ میلادی، روسیه بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی به ترکیه با سهم بازار ۳۳ درصدی بود. کارشناسان اندکی پیش بینی می کردند این شرایط به سرعت تغییر یابد.
به گزارش میز نفت، اما آذربایجان با راه اندازی خط لوله تاناپ توانست میزان صادرات گاز به ترکیه را افزایش دهد و در سایه روابط دوستانه باکو با آنکارا، شرکت گازپروم به گوشه رینگ سوق داده شده است.
میزان صادرات گاز روسیه به ترکیه از طریق دو خط لوله بلواستریم و ترک استریم به شدت کاهش یافته است. در ماه های اخیر، خط لوله ترک استریم با ظرفیت اندکی فعال بوده است. اما کرملین با رشد قیمت نفت و گاز، خواهان بازپس گیری جایگاه خود در بازار ترکیه می‌باشد.
میزان گاز صادراتی روسیه به ترکیه در نیمه نخست سال ۲۰۲۰ میلادی به شدت سقوط کرد و به ۴۷ میلیارد متر مکعب رسید. این عدد نصف صادرات گاز در ژانویه سال ۲۰۲۰ میلادی می باشد.
شرکت گازپروم اعلام کرده همه‌گیری ویروس کرونا مهمترین عامل سقوط میزان صادرات گاز به ترکیه بوده است. اما در این مدت، شاهد رشد واردات انرژی توسط آنکارا بوده ایم. بهای تمام شده واردات ال ان جی نسبت به گاز خریداری شده از خطوط لوله ارزان تر می باشد. روس ها برای قیمت‌گذاری گاز طبیعی خود از فرمولی استفاده می کنند که بر اساس سبد محصولات اروپایی و با تاخیر زمانی ۶ تا ۹ ماهه تنظیم شده است.
در نیمه نخست سال گذشته میلادی، ترک ها توانستند ده ها محموله ال ان جی با قیمت‌هایی رقابتی و ارزان تر نسبت به گاز خرس ها خریداری کنند. اما در فصل نخست امسال، شرایط تغییر کرده و با افزایش جهانی قیمت محموله های ال ان جی، قیمت گاز روسیه به ترکیه ارزان تر از قبل شده است. در چهار ماه نخست امسال (ژانویه تا آوریل) صادرات گاز روسیه به ترکیه ۱۰.۳۴ میلیارد متر مکعب بوده که بیش‌از نه ماه نخست سال گذشته بوده است.
در شرایط کنونی، ترکیه می تواند نسبت به خرید گاز روسیه با قیمتی تجاری و بسیار مناسب اقدام کند. اما با رشد تقاضای نفت و گاز و افزایش قیمت ها به زودی شاهد رشد قیمت گاز صادراتی روسیه خواهیم بود.
رقابت گاز صادراتی روسیه با خط لوله و محموله‌های ال ان جی در بازار ترکیه تنگاتنگ شده و آنها برای تصاحب سهم بازار بیشتر تلاش می کنند. شرکت های تولید کننده ال ان جی در آمریکا برای حضور بلندمدت در بازار گاز طبیعی ترکیه آماده شده اند و شرکت های مالزیایی، استرالیایی، اندونزیایی و نیجریه ای نیز برای فروش محموله های ال ان جی خود به آنکارا در حال رصد بازار هستند.
ترکیه با متنوع کردن منابع خرید گاز طبیعی و ساخت چند پایانه واردات ال ان جی امیدوار است تا بازاری رقابتی در مرزهای جنوب اروپا ایجاد کند. آنها از حامیان خط لوله ترنس کاسپین برای انتقال گاز ترکمنستان به آذربایجان و در ادامه تا مرزهای اروپا به شمار می روند. در مارس سال جاری میلادی، قیمت هر میلیون بی تی یو ال ان جی در ترکیه به ۵.۵ دلار رسیده و در بهار و تابستان امسال این قیمت کم و بیش حفظ می شود.
در ماه می، قیمت هر میلیون بی تی یو ال ان جی وارداتی ترکیه به ۹ دلار رسید که بالاترین رقم از نوامبر سال ۲۰۱۸ میلادی تاکنون است. همچنین امکان افزایش قیمت در ماه های آینده وجود دارد.
با پایان یافتن قرارداد صادرات گاز سال ۲۰۰۱ میلادی باکو و آنکارا در سال جاری، شرکت گازپروم امیدوار است تا از فرصت به وجود آمده برای امضای قراردادی با ترک ها استفاده کند. در این مدت، ترکیه سالانه ۶.۶ میلیارد متر مکعب گاز تولیدی از میدان شاه دنیز آذربایجان خریداری کرده است. قرارداد دو کشور در سال ۲۰۰۷ میلادی اجرایی شد و به مدت ۱۰ سال گاز صادراتی آذری ها از طریق خط لوله قفقاز جنوبی روانه ترکیه می گردید.
در سال ۲۰۱۸ میلادی و با راه اندازی فاز دوم طرح توسعه میدان شاه دنیز و افتتاح خط لوله تاناپ سالانه ۶ میلیارد متر مکعب به میزان گاز صادراتی باکو افزوده شد. شرکت بوتاش آذربایجان همواره خواهان بازنگری در قیمت گاز صادراتی به ترکیه بوده، اما روابط دوستانه دو کشور و عدم دستیابی به توافق مشترک، مهمترین موانع بر سر افزایش قیمت بوده است.
در دسامبر سال جاری، قرارداد گازپروم و ترکیه برای صادرات سالانه ۸ میلیارد متر مکعب گاز پایان می یابد.
گازپروم سالانه ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه می‌فروشد. این عدد برابر با ظرفیت خط لوله بلو استریم است. گفته می شود مدیران گازپروم خواهان تمدید قرارداد خود هستند. تاکنون جزییات مذاکره های دو طرف در مورد قرارداد آینده منتشر نشده است. اما به نظر می رسد آنکارا خواهان قراردادهای کوتاه مدت و انعطاف پذیر خرید گاز طبیعی بوده و علاقه ای به واردات گاز در چارچوب قراردادهای بلندمدت ندارد. به عصر انعطاف پذیری، کارایی و رقابت در بازار گاز طبیعی خوش آمدید!