مطالبه جوانگرایی در صنعت نفت

گردهمایی جوانان توسعه‎گرای صنعت نفت، عنوان نشستی بود که عصر روز دهم مردادماه به میزبانی دانشگاه صنعتی شریف و با حضور شرکت‎کنندگانی از 130 شرکت، دانشگاه و موسسه برگزار شد تا سرآغازی باشد بر مطالبه جدی جوانگرایی در نفت.

به گزارش شانا، در این گردهمایی از دغدغه‎های جوانان صنعت نفت گفته شد و در میانِ این گفت‎و‎شنودها، بخش‎هایی از عملکرد صنعت نفت طی سال‎های اخیر هم در ترازوی نقد و بررسی قرار گرفت. بر خلاف غالب همایش‎ها و کنفرانس‎های معمول که پراکنده‎گویی و شعارزدگی از تاثیرگذاری آن می‎کاهد، در این گردهمایی دوساعته درباره موضوع‌های متعددی با محوریت سه کلیدواژه «جوان»، «توسعه» و «نفت» سخن به میان آمد و دست آخر بیانیه‎ای صادر شد با این مضمون: «از رئیس جمهور محترم کشور انتظار می رود در تشکیل کابینه جدید، مطالبات بخش جوان صنعت نفت را در نظر بگیرند و کسی را به عنوان متصدی وزارت نفت انتخاب کنند که توانمندی و شایستگی خود را در طول سال‌های پر فراز و نشیب صنعت نفت از خود نشان داده باشد و به نقش و رشد حضور جوانان، بخش خصوصی، تشکل‌ها و دانشگاه‌ها در صنعت نفت باور داشته باشد».

به عبارت دیگر، جوانان صنعت نفت که جمعی از آنان در دانشگاه صنعتی شریف گردهم آمده بودند، در این بیانیه، تجربه، جوانگرایی، توانمندسازی بخش خصوصی و اعتماد به ظرفیت‎های دانشگاهی را از ویژگی‎هایی برشمردند که لازم است وزیر نفت دولت دوازدهم از آن برخوردار باشد؛ ویژگی‎هایی که برای شرکت‎کنندگان در گردهمایی چندان ناآشنا نمی‎نمود.

اعلام آمادگی برای میزبانی از نشست‎های بعدی جوانان توسعه‎گرای نفت

گردهمایی با خیرمقدم‎گویی میلاد رازقندی، دبیر کمپین جوانان توسعه‎گرای صنعت نفت آغاز شد. وی استقبال از این گردهمایی را نشان‎دهنده استقبال از محوریت جوانان در عرصه نفت عنوان کرد و گفت: کمیته جوانان صنعت نفت، شرکت ملی حفاری ایران و دانشگاه تهران هم برای میزبانی از این گردهمایی اعلام آمادگی کرده‎اند.

رازقندی از دغدغه‎های دانشجویان مثل نیاز به اشتغال، کارآموزی، مشکلات امریه و ضرورت افزایش ارتباط صنعت و دانشگاه گفت و به عنوان یک جوان این نقد را مطرح کرد که هنوز آنطور که شایسته است در عرصه کلان کشور، کار به جوانان سپرده نمی‎شود.

رانت منابع طبیعی دیگر جوابگو نیست

پس از صحبت‎های دبیر کمپین جوانان توسعه‎گرای صنعت نفت و قبل از آغاز پنل تخصصی گردهمایی، تورج دهقانی، معاون شرکت مهندسی و توسعه نفت و سرپرست طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی پشت تربیون رفت و با ارائه آسیب‎شناسی کوتاهی از صنعت نفت کشور، بر ضرورت بهره‎گیری از جوانان و نخبگان تاکید کرد.

وی در ابتدای حرف‎هایش به مفهوم توسعه اشاره کرد و گفت: این مفهوم برای ما نفتی‎ها یادآور توسعه میدان است اما باید یادمان باشد تا زمانی که توسعه مبانی فکری رخ ندهد، توسعه کامل میدان‎ها نیز محقق نمی‎شود.

به گفته وی، روزگاری که شیر نفت برایمان ابزار مقابله با تحریم‎ها بود گذشته است و به واسطه تغییر شرایط، امروز دیگر نمی‎توانیم مانند گذشته، ناکارامدی‎ها را پشت رانت صنعت نفت پنهان کنیم؛ پایان جهش‎های ناگهانی قیمت نفت در دنیا هم حاکی از آن است که شرکت‎های تجاری جهان برای خلق حاشیه سود به راهکارهایی که مبتنی بر رانت منابع طبیعی نیست روی آورده‎اند.

پوست‎اندازی و تغییر، جسارت می‎خواهد

دهقانی این‎ها را گفت تا نتیجه‎گیری کند، اگر ارزش نهفته و بالقوه در زیر زمین تحت عنوان ثروت بین‎نسلی با استمداد از فناوری و دانش بالفعل نشود، عقب‎ماندگی در دنیای رقابتی امروز اجتناب‎ناپذیر است.

وی ادامه داد: بسیاری از تصمیماتی که در شرکت‎های تجاری ظرف 24 ساعت به نتیجه می رسد، در شرکت‎های دولتی صنعت نفت بعد از 2 سال بی‎نتیجه می‎ماند و این تفاوت‎ها نشان می‎دهد علاوه بر تحول در حوزه فناوری‎های صنعت نفت، به تحول در بخش‎های مغزافزاری و نرم‎افزاری هم نیازمندیم.

دهقانی آسیب‎شناسی صنعت نفت، داشتن نگاه بلندمدت راهبردی و مهمتر از این دو، برخورداری از جسارت پوست‎اندازی و تغییر و تحول را برای تداوم حضور صنعت نفت کشور در بازار رقابتی جهان الزامی خواند و یادآور شد: متاسفانه به هر دلیلی هنوز به درآمدهای نفتی وابسته‎ایم و به همین دلیل، هیچ راهی نداریم جز اینکه از صنعت نفت مراقبت کنیم.

گم شدن نقدهای کارشناسی در هیاهوی سیاسی

وی روی کار آمدن قراردادهای بیع متقابل در صنعت نفت ایران را در دهه 70 و تدوین و امضای مدل جدید قراردادهای نفتی را در دولت یازدهم، دو مقطع تاریخی عنوان کرد که این صنعت توانست مقداری از پوسته درهم تنیده خود که اجازه بروز هیچ خلاقیتی نمی‎دهد بیرون بیاید و در این زمینه گفت: در سال‎های قبل هیچ‎گاه جسارت نکردیم سراغ رفع ایرادهای محتوایی قراردادهای بیع متقابل برویم؛تا آنجا که همان تفکرِ شکل‎دهنده‎ی این مدل قراردادی پیشتاز شد و اصلاحات ساختاری این قرارداد را دردستور کار قرار داد.

دهقانی با بیان این‎که هر روندِ رو به تغییری برای اثربخشی بیشتر از اصلاحات کارشناسی بی‎نیاز نیست، عنوان کرد: متاسفانه گاهی آنقدر بحث‎ها سیاسی می‎شود که دیگر مجال ارائه نقدهای کارشناسی باقی نمی‎ماند و بحث‎های کارشناسی در هیاهوی نقدهای غیرکارشناسانه، جناحی، شخصی و بعضا رانت‎طلبانه گم می‎شود.

وی ابراز امیدواری کرد با توجه به نقش غیرقابل انکاری که جوانان و نخبگان می‎توانند در ساختن آینده صنعت نفت ایفا کنند، برگزاری چنین گردهمایی‎هایی ادامه یابد و پیام‎های روشن آن به گوش مسئولان برسد تا در تصمیم‎گیری‎های کلان کشور به کار آید؛ به ویژه در برهه زمانی کنونی که بیم و امیدهای پسابرجام همچنان ادامه دارد و دولت در صدد تجدید قوا و استقرار مجدد است.

آغاز پنل

پنل گردهمایی با حضور رامین فروزنده، کارشناس ارشد استراتژی شرکت انرژی‎دانا، علیرضا صادق آبادی، مدیر عامل شرکت زیرساخت فراگیر پالایشی سیراف، علی راه‎نشین، رئیس کمیته جوانان صنعت نفت در شورای جهانی نفت، الینا باقری، رئیس برنامه‎ریزی حفاری شرکت نفت و گاز پارس، ارس شیخی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه صنعتی شریف و مهدی افشارنیک، روزنامه‎نگار، نویسنده و مستندساز آغاز شد؛ افرادی که با دعوت سعید ساویز، کارشناس ارشد انرژی و البته مجری برنامه، پنل را آغاز کردند و با گریزی به مباحث مختلف، از مدل جدید قراردادهای نفتی گرفته تا قرارداد اخیر با توتال، از مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت گرفته تا ارتباط صنعت و دانشگاه، از کمیته جوانان صنعت نفت تا اوپک و ...، بر مطالبه خود مبنی بر الزام به‎کارگیری هر چه بیشتر جوانان متخصص در صنعت نفت تاکید کردند.

مذاکره و امضای قرارداد در سایه خودباوری نه خودباختگی

رامین فروزنده، کارشناس ارشد استراتژی انرژی‎دانا به عنوان رئیس پنل به اهمیت دوران کنونی موسوم به «گذار» در ادبیات صنعت نفت جهان اشاره و ورود نسل هزاره یعنی جوانان به این صنعت را از ویژگی‎های بارز این دوران و نشان‎دهنده اهمیت و نقش راهبردی قشر جوان در آینده صنعت نفت  عنوان کرد.

وی با اشاره به تقویت رابطه صنعت و دانشگاه در سال‎های اخیر، افزایش تولید و صادرات نفت و میعانات گازی، بازپس‎گیری مسالمت‎آمیز سهم ایران از عربستان در اوپک و عملکرد صنعت نفت در امضای قرارداد نفتی با کنسرسیومی به رهبری توتال، گفت: عده‎ای که امضای قرارداد نفتی اخیر را خودباختگی در برابر توتال تعبیر کردند، خودشان خودباختگان اصلی هستند چرا که می‎توان بدون هیچ هراسی و با اعتماد به نفس و خودباوری، با هر کشوری پای میز مذاکره نشست و از منافع کشور دفاع کرد. ما به خود اعتماد داریم و از کارشناسانی که درگیر جزئیات این قرارداد بودند تا آقای کاردر به عنوان امضای کننده این قرارداد، همه با اعتماد و باور به این جریان ورود کردند.

فروزنده با یادآوری این‎که برای دستیابی به نظام سیاسی امروز حاکم بر ایران، خون‎ها داده شده است، عنوان کرد: وقتی راهی برای توسعه پیش روی کشوری که دستخوش هجمه‎های بسیاری بوده است باز می‎شود، چرا باید سنگ‎اندازی کرد. گاهی برقراری صلح به مراتب دشوارتر از جنگ است و دیپلماسی لبخند می‎تواند ادامه مسیر گذشته باشد.

درخشش جوانان ایرانی در بیست و دومین کنگره جهانی نفت

علی راه‎نشین، رئیس کمیته جوانان صنعت نفت در شورای جهانی نفت هم در ادامه، از مصادیق این خودباوری در بیست و دومین کنگره جهانی نفت که اخیرا در استانبول برگزار شد سخن گفت و اعلام کرد: کمیته جوانان صنعت نفت ایران امسال در این کنگره، حضور درخشانی داشت.

وی از اعتماد و حمایت مدیران صنعت نفت از کمیته جوانان قدردانی کرد و گفت: به پشتوانه همین حمایت‎ها توانستیم در کنگره امسال، علاوه بر مذاکره و تعامل با بسیاری از شرکت‎های بین‎المللی با هدف حضور آنها در ایران، مذاکراتی را نیز با هدف استفاده از توانمندی‎های داخلی درخارج از کشور پیش ببریم.

الینا باقری، رئیس برنامه ریزی حفاری شرکت نفت و گاز پارس، سخنران دیگر پنل بود که مطالبش را در دو محور پرورش مدیران صنعت نفت و مدل جدید قراردادهای نفتی ارائه داد.

وی که از منتخبان دوره مدیریت پروژه مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت است، دانش، مهارت و نگرش درست را شاخصه‎های مورد نیاز برای یک مدیریت قابل قبول عنوان کرد و گفت: مرکز توسعه مدیریت صنعت نفت ضمن عدالت‎محوری، به ضرورت برخورداری مدیران از هر سه ویژگی نامبرده توجه دارد و فراخوان‎های این مرکز محدود به مدیران پروژه نیست و برای شاخه‎های دیگری مانند روسای دفاتر و ...  نیز برنامه دارد.

پارس جنوبی؛ قبل و بعد از تحریم

باقری در بخش دیگری از صحبت‎هایش به پیامدهای تحریم در پارس جنوبی اشاره کرد و گفت: بعد از تشدید تحریم‎ها دیدیم هیچ پیمانکار بین‎المللی با ما کار نمی‎کند و به تدریج برخی شرکت‎های پیمانکار ایرانی که وجود خارجی نداشتند ایجاد شدند؛ بدون این‎که زنجیره ارزش‎شان شکل گرفته باشد. پیمانکار نابالغ بود و باید مدام به آن پول تزریق می‎شد و وقتی منابع مالی به پایان رسید، با پروژه‎های نیمه‎تمامی روبه‎رو بودیم که هنوز های‎تک‎ترین بخش‎هایشان باقی مانده بود.

وی چنین روندی را نشان‎دهنده ضرورت اولویت‎بندی پروژه‎ها خواند؛ اتفاقی که در دولت یازدهم افتاد و فازهای اولویت‎دار تکمیل شدند و به بهره‎برداری رسیدند.

باقری در ادامه به مدل جدید قراردادهای نفتی که نخستین قرارداد در این قالب برای توسعه بخش فراساحل فاز 11 پارس جنوبی امضا شده است اشاره کرد و بلندمدت بودن این قراردادها و انتقال فناوری را در سطوح مختلف از مزیت‎های آن برشمرد.

زنگنه به جوانان اعتماد کرد

علیرضا صادق‎آبادی، مدیرعامل جوان شرکت زیرساخت فراگیر پالایشی سیراف هم در گردهمایی جوانان توسعه‎گرای صنعت نفت صحبت کرد و بر خلاف ذهنیت رایجی که می‏‎خواهد نفت به عنوان موتور محرک اقتصاد کشور ایفای نقش کند، گفت: ایده‎های خلاقانه و نوین است که می‎تواند موتور محرک اقتصاد و راهکاری درست برای تبدیل منابع زیرزمینی به ثروت‎های روزمینی باشد.

وی نقش جوانان را از آن حیث که می‎توانند ارائه دهنده این ایده‎های نوآورانه باشند، حائز اهمیت خواند و ادامه داد: جوانگرایی از الزام‌ گذشته است.

صادق‎آبادی این نقد را هم مطرح کرد که متاسفانه در کشور در قبال دیدگاه‌های جدید بسیار مقاومت می‎شود و ناگزیر زمان زیادی باید برای مقابله با این مقاومت‌ها صرف شود.

 وی با اشاره به حمایت‎های مهندس زنگنه از جوانان در سال‎های اخیر، ابراز امیدواری کرد این روند در صنعت نفت ادامه یابد.

جوانان پارادایم درست توسعه را جایگزین کنند

جمع اعضای پنل، یک روزنامه‎نگار و مستندساز هم داشت. مهدی افشارنیک که اخیرا مستندش با عنوان «نامه‎های یک جاسوس نفتی» و با محوریت بررسی رویکرد صنعت نفت کشور در قبال خارجی‎ها با حضور وزیر نفت اکران شد، در این پنل هم به دوگانگی اشتیاق و نفرت نسبت به همکاری با شرکت‎های خارجی در ادوار مختلف تاریخ صنعت نفت ایران اشاره کرد و گفت: این دوگانگی در برخی برهه‎های زمانی به اشتیاق بیش از حد به تعامل با خارجی‎ها منجر شده و در برهه‎هایی نیز به قدری در آن تفریط شده که به تصویب قانون ممنوعیت سرمایه‎گذاری خارجی انجامیده است.

به گفته وی، شاید این کنش دوگانه در مباحثه‎های سیاسی و ... جوابگو باشد، اما قطعا نمی‎تواند در توسعه مخازن کاری از پیش ببرد؛ توسعه مخزن به عقلانیت نیاز دارد.

افشارنیک با اشاره به هجمه‎هایی که به دلیل تعامل با شرکت‎های بین‎المللی در چند سال اخیر به وزارت نفت وارد شد و در قرارداد نفتی اخیر بین ایران و کنسرسیومی به رهبری توتال به اوج خود رسید، گفت: همیشه پرسش اصلی منتقدان این است که چرا فلان قرارداد امضا می‎شود و هیچگاه این سوال مطرح نمی‎شود که به طور مثال چرا فلان قرارداد امضا نشد یا چرا روند مناقصه اینقدر طولانی و زمانبر است؛ یا سئوالات بسیار دیگری که پیشرفت سریعتر و اثربخشی بیشتر فرایندهای کاری را بطلبد، مورد توجه قرار نمی‎گیرد.

وی به عنوان نمونه، به ریسک زیاد توسعه در خزر اشاره کرد و گفت: آیا اگر تصمیم گرفته شود فعالیت‎های توسعه‎ای در خزر در قالب قرارداد مشارکت در تولید دنبال شود، جامعه از ظرفیت فکری کافی برای انعقاد چنین قراردادی برخوردار است؟!

افشارنیک، شکستن این پارادایم را نه کار دولت، که مسئولیت اصلی جوانانِ خواهانِ توسعه صنعت نفت خواند.

وی گفت: با نفکری که برای هر قرارداد کفن‎پوش می‎شود یا تریبون‎های مختلف را در دست می‎گیرد تا امضاکنندگان قرارداد را به خیانت به کشور متهم کند، توسعه حاصل نمی‎شود.

صف‎شکنی وزارت نفت در پیوند صنعت و دانشگاه

ارس شیخی، از پژوهشگران و مدرسان دانشگاه صنعتی شریف، آخرین سخنران پنل گردهمایی جوانان توسعه‎گرای صنعت نفت بود که در تایید صحبت‎های افشارنیک گفت: نگاه صفر و یک و دوقطبی خدمت یا خیانت بدون در نظر گرفتن محتوای قراردادها، بسیار برای صنعت نفت مضر است.

وی اجرای قراردادهای جدید نفتی را فرصت مناسبی برای تعامل دانشگاه‎ها با شرکت‎های بین‎المللی عنوان کرد و افزود: ما برای مولد بودن و رسیدن به دانش همسنگ کشورهای دیگر به تعامل با هدف انتقال دانش و فناوری نیاز داریم. ما نمی‎خواهیم چرخ را از نو اختراع کنیم و اگر هم بخواهیم، فرصت آن را نداریم.

شیخی به عنوان عضوی از جامعه دانشگاهی کشور، وزارت نفت را در برقراری پیوند بین صنعت و دانشگاه صف‎شکن خواند و گفت: قراردادهای توسعه فناورانه میادین نفتی که بین شرکت ملی نفت ایران و 9 دانشگاه و مرکز تحقیقاتی کشور از جمله دانشگاه صنعتی شریف امضا شد، از مصادیق تلاش‎های وزارت نفت برای ایجاد این ارتباط سازنده بوده است.

وی البته این قراردادها را بدون نقص ندانست و از فردمحوری به عنوان نقطه ضعف این فرایند یاد کرد و ادامه داد: متکی بودن این قراردادها به شخص وزیر نفت موجب می‎شود اگر به هر دلیلی ایشان در راس کار نباشد، همه چیز دستخوش تغییر شود؛ درحالیکه نهادینه شدن این تفکر و فاصله گرفتن از شخص‎محوری می‎تواند به تداوم این مسیر در سال‎های آینده کمک کند.

5 میلیارد قرارداد امضا شد؛ دنیا بهم ریخت

پس از برگزاری پنل و پیش از پایان گردهمایی، محسن دلاویز، مشاور وزیر نفت در امور منابع انسانی و اجتماعی و مدیرعامل شرکت نفت خزر نیز در جمع جوانان حاضر در گردهمایی صحبت کرد.

او به دوران جنگ تحمیلی اشاره کرد؛ به فرمانده سپاه 26 ساله، نخست وزیر 33 ساله و وزیر نفت امروز که آن‎روزها در دهه سوم عمرش معاون وزیر بوده است. دلاویز سن جوانی را بر اساس استانداردهای جهانی بین 18 تا 28 سال خواند و گفت: در کشور ما به جای آنکه مطالبه شود چرا جوانان در راس نیستند، انتصاب جوانان که هیچ، انتصاب مدیران 40 ساله هم مورد سوال قرار می‎گیرد.

دلاویز پس از جوانان، به الزامات توسعه هم اشاره‎‏ای داشت و گفت: راه نجات کشور، توسعه و راه توسعه، جذب سرمایه است. در برنامه ششم توسعه تصویب شده که دستیابی به اهداف صنعت نفت به 200 میلیارد دلار سرمایه‎گذاری نیاز دارد؛ اما برای پنج میلیارد دلار قراردادی که اخیرا امضا شده، دنیا را بهم ریخته‎‏اند.

وی این دست برخوردها با مدیران خدوم کشور را عجیب خواند و اضافه کرد: دولت در قبال جوانان مسئولیت دارد و باید با فراهم کردن بستر توسعه، زمینه برای اشتغالزایی آنان فراهم شود.

دلاویز گفت: بخواهیم یا نخواهیم نفت زیربنای اقتصاد کشور است و برای پویایی و اثربخشی این حوزه، باید جذب سرمایه و توسعه در دستور کار قرار گیرد و از همه مهمتر، صنعت نفت باید از سرمایه انسانی سالم و بانشاط برخوردار باشد.

قرائت بیانیه پایانی گردهمایی

نخستین گردهمایی جوانان توسعه‎گرای صنعت نفت که با حضور جمعی از مدیران، کارشناسان، دانشجویان و فارغ‎التحصیلان حوزه انرژی در محل دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد، با انتشار بیانیه‌ای خطاب به دکتر روحانی، رئیس جمهوری  به کار خود پایان داد.

مطالبه جوانان توسعه‎گرای صنعت نفت که در متن بیانیه هم به آن اشاره شد، این بود: «ما امضا کنندگان این بیانیه جمعی از جوانان توسعه‎گرای نفت هستیم که در حال حاضر این شایستگی‎ها را در جناب آقای مهندس زنگنه می‎بینیم که به عنوان با سابقه‌ترین وزیر جمهوری اسلامی و جهادگری وارسته، انقلابی، پاک دست و از چهره‌های دانشگاهی و اجرایی کشور، سکان هدایت صنعت نفت را برعهده بگیرد و اطمینان داریم که ایشان با باور به توانمندی جوانان، زمینه استفاده از همه جوانان شایسته را در مدیریت صنعت نفت فراهم خواهند کرد.»

ان‌شاءالله..