خزر

بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی

دریای خزر که گاهی بزرگترین دریاچه جهان و گاهی کوچکترین دریای کره زمین خوانده می­شود، بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی است؛ حداکثر طول این دریا 1280کیلومتر و عرض متوسط آن 300کیلومتر است. مساحت تقریبی آن 386هزار و 400کیلومتر مربع می­باشد؛ حجم آب این دریاچه حدود 78هزار و 700 کیلومتر مکعب است و به لحاظ طبقه­بندی در زمره آب­های لب شور قرار دارد.

همسایه ­های خزر و خطوط ساحلی آنها

دریای خزر از شمال به روسیه، از جنوب به ایران، از غرب به جمهوری آذربایجان و از شرق به جمهوری­های ترکمنستان و قزاقستان محدود شده است؛ طول خط ساحلی این دریا حدود هفت هزار کیلومتر است که حدود یک هزار کیلومتر از آن جزء سواحل ایران، حدود 2هزار و 300کیلومتر از آن جزء سواحل قزاقستان، یک هزار و 642کیلومتر جزء سواحل ترکمنستان، 825کیلومتر جزء سواحل آذربایجان و 695کیلومتر از آن نیز جزء سواحل روسیه (داغستان490کیلومتر، کالمکیا 110کیلومتر، آستاراخان 95کیلومتر) است.

از کاسپین تا خزر

این دریا در طول سال­ها اسامی مختلفی را به خود گرفته است که در منابع یونانی و رومی از آن با عنوان­های دریای کاسپی، هیرکانی، آلبانیا و دریای سکوت­ها یاد شده است؛ همچنین در منابع لاتین کاسپیوم، ماره، هورکانویم ماره، آلبانیوم ماره، سکوتیکوم ماره خوانده شده است. اما به طور کلی در زبان اروپایی از دریای خزر با نام دریای کاسپین و منابع روسی قدیم با نام خوالتیسکیم موره یاد کرده­اند. جغرافی­دانان مسلمان نیز از این دریا با عناوینی نظیر مازندران، کاسپین، آبسکون، قزوین، ارقانیا، بحرباب، طبرستان و سرانجام «خزر» یاد کرده­اند.

دریای خزر و عمق آن

از لحاظ جغرافیایی درياي خزر  به سه بخش شمالي، مياني و جنوبي تقسيم می شود :

• بخش شمالي كم عمق ترين بخش بوده و حدود 29 درصد از سطح دريا را شامل مي شود. متوسط عمق در اين ناحيه 6 متر و حداكثر عمق آن از 10 متر تجاوز نمي نمايد.
• بخش مياني حدود 36 درصد از سطح دريا را شامل مي شود. متوسط عمق در اين ناحيه حدود 175 متر و حداكثر عمق آن 790 متر مي باشد.
• بخش جنوبي درياي خزر حدود 35 درصد از سطح و حجمي معادل 64 درصد از دريا را شامل مي شود. اين بخش عميق ترين ناحيه خزر بوده كه عمق آن 1025 متر و متوسط عمق در اين ناحيه 300 متر مي باشد. سطح درياي خزر 5/26 متر از سطح درياي آزاد پايين تر است.